Bij laboratoria zijn veiligheid en compliance van het grootste belang. Of het nu gaat om onderzoekslaboratoria op universiteiten of hightech laboratoria in de medische en farmaceutische industrie, het waarborgen van veiligheid en naleving van regelgeving is essentieel voor een efficiënte en veilige leer- en werkomgeving. Dit artikel bespreekt de belangrijkste aspecten van veiligheid en compliance in lab omgevingen en geeft facilitaire teams praktische tips voor het verbeteren van de veiligheid en het naleven van wettelijke eisen.
Laboratoria huisvesten vaak gevoelige apparatuur, gevaarlijke stoffen en kwetsbare (onderzoek)materialen. Daarom moet veiligheid in een laboratoriumomgeving altijd vooropstaan. Een juist ingericht laboratorium conform de AI-18 standaarden voorkomt ongelukken, beschermt medewerkers en waarborgt de integriteit van onderzoeksresultaten. Facilitaire teams spelen hierbij een belangrijke rol door een veilige en compliant werkomgeving te creëren die bij ontwerp maar ook in de beheerfase blijft voldoen aan de kaders.
Het werken op basis van een vooraf opgestelde RI&E biedt kaders voor het ontwerp, inrichten en beheren van laboratoria.
Zorg dat in een lab omgeving er een duidelijk lab concept met lab typering is waarin duidelijk is voor wat voor toepassing de labs geschikt zijn en welke lab infra voorzieningen er zijn, veiligheid en inperkingregimes van toepassing zijn en wat het beheerregime is.
Elk laboratorium moet voldoen aan nationale en internationale regelgeving, zoals die van ISO-normen, de Nederlandse Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet), bouwbesluit, PGS-reeks en specifieke richtlijnen voor o.a. chemische stoffen en biologische agentia. Deze regelgeving biedt kaders voor de veilige omgang met materialen en apparatuur en voorziet in richtlijnen voor het werken met gevaarlijke stoffen, ventilatiesystemen, en persoonlijke beschermingsmiddelen. Om compliant te zijn in de lab omgeving is het essentieel om overzicht te hebben op de van toepassing zijn de wet- en regelgeving.
ISO-Normen, zoals ISO 15189 (voor medische laboratoria) en ISO 45001 (voor gezondheid en veiligheid op de werkplek), AI-18 laboratorium Arbo informatiebladen, NEN3140 bieden waardevolle richtlijnen voor laboratoria. Maar ook zijn er vele andere richtlijnen van toepassing op basis van de specifieke situatie op het lab en haar directe omgeving. Deze normen richten zich op het managen van risico’s en het implementeren van veilige werkomgeving en processen. Voor facilitaire teams is het belangrijk om deze normen te begrijpen en te implementeren in samenwerking met de laboratoriummedewerkers.
Een effectief veiligheidsbeleid begint met de inrichting en het ontwerp van het laboratorium. Factoren zoals ventilatievouden, logistieke stromingen, werkprocessen, opslagsystemen en vluchtroutes spelen een cruciale rol in de algehele veiligheid.
Ventilatie is essentieel om de concentratie van gevaarlijke dampen en aerosolen te verminderen. Afzuigkappen, ventilatiesystemen kunnen bijdragen aan een gezonde luchtkwaliteit in laboratoria. Het is belangrijk dat deze systemen regelmatig worden onderhouden en gebalanceerd, zodat ze optimaal functioneren.
Veel laboratoria werken met chemicaliën die brandbaar, giftig of corrosief kunnen zijn. Een juiste opslag en labeling van deze stoffen is essentieel. Speciale brandwerende kasten, voorzien van juiste ventilatie en vergrendeling, kunnen de kans op incidenten verminderen. Daarbij moeten medewerkers worden getraind in het veilig opslaan en hanteren van deze stoffen.
Nooduitgangen en goed gemarkeerde vluchtwegen zijn essentieel in een laboratorium. Facilitaire teams moeten ervoor zorgen dat deze routes te allen tijde vrij zijn van obstakels en dat medewerkers op de hoogte zijn van de evacuatieprocedures. Regelmatige ontruimingsoefeningen kunnen helpen om iedereen voorbereid te houden op noodgevallen. Het BHV plan moet voor de lab omgeving specifieke procedures bevatten.
Naast een veilige inrichting is het trainen van laboratoriummedewerkers cruciaal. Veiligheidstrainingen zorgen ervoor dat alle medewerkers op de hoogte zijn van de juiste procedures en weten hoe zij moten handelen in noodsituaties.
Werken op basis van Standard Operation Procedures (SOP’s) is een efficiënt hulpmiddel om medewerkers eenduidig en eenvoudig van de werkprocessen en procedures op te de hoogte te brengen. De basisprincipes worden veelal vastgelegd in een operationeel beheerplan
Nieuwe medewerkers moeten een basisveiligheidstraining krijgen voordat ze het laboratorium betreden. Deze training kan onderwerpen omvatten zoals het veilig hanteren van apparatuur, omgaan met gevaarlijke stoffen en het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM). Jaarlijkse opfriscursussen zijn belangrijk om de kennis actueel te houden en nieuwe regelgeving te integreren.
Voor laboratoria die werken met specifieke stoffen, zoals radioactieve materialen of biologische agentia, kan extra training noodzakelijk zijn. Facilitaire teams kunnen samenwerken met externe veiligheidsexperts om dergelijke gespecialiseerde trainingen te organiseren.
Het gebruik van PBM is een belangrijk onderdeel van laboratoriumveiligheid. Dit kan bestaan uit handschoenen, veiligheidsbrillen, lab jassen en ademhalingsbescherming, afhankelijk van de risico’s. Facilitaire teams moeten zorgen dat de benodigde PBM altijd beschikbaar zijn en dat medewerkers goed op de hoogte zijn van wanneer en hoe ze deze moeten gebruiken.
De kwaliteit van de beschermingsmiddelen speelt een grote rol in de effectiviteit ervan. Regelmatige inspecties en onderhoud van PBM, zoals het vervangen van oude handschoenen en maskers, zijn noodzakelijk om een hoog veiligheidsniveau te veranderen. Zorg voor een goede registratie van de PBM en in/uitgifte van de middelen om het beheer goed te kunnen voeren.
Regelmatige inspecties kunnen helpen om potentiële veiligheidsproblemen vroegtijdig te signaleren. Facilitaire teams kunnen een schema opstellen voor periodieke controles van apparatuur, nooduitgangen, PBM en ventilatiesystemen. Dit onderhoudsschema moet voldoen aan de geldende regelgeving en kan worden vastgelegd in een meerjarenonderhoudsplan (MJOP) om de kosten en onderhoudscycli inzichtelijk te maken.
Bij incidenten zoals chemische gemorste stoffen of apparatuur storingen is snelle actie noodzakelijk om schade en letsel te voorkomen. Facilitaire teams moeten een duidelijk protocol hebben voor het omgaan met dergelijke incidenten en in samenwerking met het lab management een crisisplan opstellen. Dit plan kan het best worden ontwikkeld met input van het laboratoriumteam om rekening te houden met specifieke risico’s en procedures.
Veiligheid en compliance zijn fundamenteel voor een goed functionerend laboratorium. Door een combinatie van een zorgvuldig ontwerp, regelmatige inspecties en trainingen voor medewerkers kunnen facilitaire teams een laboratoriumomgeving creëren waarin veiligheid centraal staat. Het integreren van compliance-strategieën en het onderhouden van de juiste veiligheidsvoorzieningen helpt niet alleen incidenten te voorkomen, maar versterkt ook de productiviteit en het welzijn van het personeel. Facilitaire teams spelen hierin een cruciale rol en kunnen door proactief beheer en samenwerking met laboratoriummedewerkers een grote bijdrage leveren aan een veilige en effectieve lab omgeving.
Onze lab experts kunnen u ondersteunen bij complexe vraagstukken die spelen in uw lab omgeving. Contact opnemen kan via info@younggroup.nl, 0172 -745 085. Download het e-book lab omgevingen via onderstaande knop.
